Dieta planetarna, znana również jako dieta zdrowa dla planety, została opracowana przez komisję EAT-Lancet, aby promować zdrowe odżywianie oraz zrównoważony rozwój. Celem tej diety jest poprawa zdrowia ludzkiego oraz ochrona środowiska poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i zużycia zasobów naturalnych.
Zasady – dieta planetarna
Dieta planetarna opiera się na kilku kluczowych zasadach, które mają na celu zrównoważenie potrzeb żywieniowych człowieka z troską o środowisko. Najważniejsze z nich:
- Zwiększenie spożycia warzyw, owoców, orzechów i roślin strączkowych:
- Dieta planetarna zaleca spożywanie dużej ilości warzyw i owoców, które są bogate w witaminy, minerały i przeciwutleniacze. Rośliny strączkowe, takie jak fasola, soczewica i ciecierzyca, dostarczają wysokiej jakości białka roślinnego i błonnika.
- Ograniczenie spożycia mięsa czerwonego i przetworzonego:
- Mięso czerwone, zwłaszcza wołowina i wieprzowina, jest związane z wyższym śladem węglowym i większym zużyciem zasobów naturalnych. Dieta planetarna sugeruje ograniczenie spożycia mięsa do około 14 gramów dziennie.
- Preferowanie białka roślinnego:
- Zaleca się zastępowanie białka zwierzęcego białkiem roślinnym, co jest korzystne zarówno dla zdrowia, jak i dla środowiska. Produkty takie jak tofu, tempeh, orzechy i nasiona są świetnymi źródłami białka roślinnego.
- Wybieranie zdrowych tłuszczów:
- Oliwa z oliwek, olej rzepakowy i inne zdrowe tłuszcze roślinne są preferowane zamiast tłuszczów nasyconych pochodzących z produktów zwierzęcych. Tłuszcze roślinne pomagają w utrzymaniu zdrowego serca i układu krążenia.
- Spożywanie umiarkowanych ilości ryb i owoców morza:
- Ryby i owoce morza są dobrym źródłem białka i kwasów tłuszczowych omega-3, ale ich spożycie powinno być umiarkowane, aby nie obciążać ekosystemów morskich. Zaleca się spożywanie ryb dwa razy w tygodniu.
- Redukcja marnowania żywności:
- Dieta planetarna kładzie nacisk na minimalizowanie marnowania żywności poprzez planowanie posiłków, odpowiednie przechowywanie produktów oraz wykorzystanie resztek jedzenia.
Przykładowy jadłospis diety planetarnej
Śniadanie:
- Owsianka z pełnoziarnistego owsa z dodatkiem świeżych jagód, orzechów włoskich i miodu.
- Zielony smoothie z jarmużem, szpinakiem, bananem, awokado i mlekiem migdałowym.
Lunch:
- Sałatka z quinoa, pieczonymi warzywami (np. bataty, papryka, brokuły), ciecierzycą, awokado i dressingiem z oliwy z oliwek i cytryny.
- Chleb pełnoziarnisty z hummusem i świeżymi warzywami (np. marchewka, ogórek, pomidor).
Przekąska:
- Garść migdałów i plasterki jabłka.
Kolacja:
- Stir-fry z tofu, brokułami, marchewką, papryką i grzybami shiitake, podany z brązowym ryżem.
- Sałatka z mieszanych sałat z oliwą z oliwek, sokiem z cytryny i pestkami dyni.
Przekąska wieczorna:
- Jogurt naturalny z nasionami chia i miodem.
Badania naukowe a dieta planetarna
Badania przeprowadzone przez komisję EAT-Lancet wskazują, że globalne przyjęcie diety planetarnej może zapobiec 11 milionom przedwczesnych zgonów rocznie i znacząco zmniejszyć wpływ systemu żywnościowego na środowisko. Według raportu z 2019 roku, dieta planetarna może pomóc w osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju, takich jak redukcja głodu, poprawa zdrowia i dobrostanu oraz ochrona środowiska.
Ciekawostki związane z dietą planetarną
- Znaczenie diety planetarnej dla środowiska:
- Zmiana nawyków żywieniowych na skalę globalną, zgodnie z zaleceniami diety planetarnej, może zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych nawet o 30%. Ponadto, dieta ta może zmniejszyć zużycie wody o 50% oraz ograniczyć wylesianie i utratę bioróżnorodności.
- Rola lokalnych produktów:
- Dieta planetarna promuje spożywanie lokalnych i sezonowych produktów, co nie tylko wspiera lokalne gospodarki, ale także zmniejsza emisję CO2 związaną z transportem żywności na duże odległości.
- Kultura kulinarna:
- W różnych częściach świata dieta planetarna może być dostosowana do lokalnych tradycji kulinarnych i dostępnych produktów. Na przykład w regionach śródziemnomorskich większy nacisk kładzie się na oliwę z oliwek, orzechy i ryby, podczas gdy w Azji popularne są tofu, tempeh i warzywa.
- Adaptacja do różnych stylów życia:
- Dieta planetarna jest elastyczna i może być dostosowana do różnych potrzeb dietetycznych, takich jak wegetarianizm, weganizm czy dieta bezglutenowa. Kluczowe jest zachowanie równowagi między spożyciem produktów roślinnych i zwierzęcych oraz minimalizowanie marnowania żywności.
Dieta ta to nowoczesne podejście do odżywiania, które łączy troskę o zdrowie ludzkie z dbałością o środowisko. Przyjęcie zasad diety planetarnej może przynieść korzyści zarówno jednostkom, jak i całej planecie, poprzez poprawę zdrowia, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i bardziej zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych. Dzięki różnorodnym i smacznym posiłkom, dieta planetarna może być łatwo włączona do codziennego życia, przyczyniając się do lepszego świata dla przyszłych pokoleń.
